کانی شناسی، ژئوشیمی و الگوی تشکیل کانسار منگنز ربیعی ترود، جنوب شاهرود

کانسار منگنز - سلستیت بندقیچی (ربیعی) در200 کیلومتری جنوب شاهرود و 59 کیلومتری جنوب شرق روستای ترود، در بخش شمالی پهنه ماگمایی-آتشفشانی ایران مرکزی قرار دارد. عمده ترین واحدهای سنگی تـوالی چینه شناسی رخنمون یافته در منطقه شامل سنگ های آتشفشانی آندزیتی، داسیتی، توفی و سنگهای مارنی ائوسن می باشند. در این کانسار بر اساس مطالعات ساخت و بافت و کانی شناسی سه رخساره کانه دار مشاهده می شود: (1) رخساره پایینی به شکل رگه ای- رگچه ای (پهنه استرینگر) درون سنگ های آتشفشانی (آندزیتی و داسیتی)، (2) رخساره میانی به صورت برشی – توده-ای درون برش های آتشفشانی و مارن و (3) رخساره بالایی به شکل چینه سان (لایه ای و عدسی شکل) در درون توف برش، پپریت ها و مارن ها. رخساره چینه سان خود به دو بخش غنی از منگنز و غنی از سلستیت قابل تفکیک است، بخش غنی از منگنز درون سنـگ های ولکانیک برش، پپریت و مارنی بـر روی رخســاره رگـه- رگچه ای قرار داشته و بخش غنی از سلستیت در فاصله دورتری در داخل همان سنگهای میزبان مارنی مشاهده می شود. کانی شناسی ماده معدنی بر اساس مطالعات پتروگرافی، پراش اشعه ایکس (xrd) و الکترون میکروپروب (epma) بطور عمده شامل پیرولوزیت، پسیلوملان و سلستیت و به مقدار ناچیز کریپتوملان و هولاندیت می باشد. کانیهای باطله غالباً شامل کلریت، سریسیت، ژیپس، باریت و کانیهای رسی می-باشند. ساخت و بافت ماده معدنی در بخش چینه سان غنی از منگنز عمدتاً بصورت نواری، لامینه ای، قلوه ای و دانه پراکنده و در بخش غنی از سلستیت بصورت بافت های دیاژنزی شـامل شـکافه پرکن و گورخری(zebra بوده و در رخساره های رگه ای- رگچه ای و برشی – توده ای بصورت رگه ای، برشی و شکافه پرکن می باشد. دگرسانی های عمده در این کانسار شامـل سـریسیتـی – آرژیلیتی در مرکز و کلریتی در اطراف می باشند. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی، این کانسار حاوی نسبت های بالایی از mn/fe، la/ce، u/th و si/al است و مقادیر نسبت های co/zn و فلزات کمیاب از جمله ni و cu و عناصر نادر خاکی (ree) بویژه sm و ce و euدر مواد معدنی پایین می باشد. همچنین آنومالی منفی eu در ماده معدنی در بخش غنی از منگنز نشان می دهد که محیط ته نشست ماده معدنی اکسیدان بوده است. ویژگی های ژئوشیمیایی سنگ های آتشفشانی نشان می دهد که این سنگ ها دارای ترکیب آندزیت و داسیت و ماهیت کالک آلکالن بوده که نشان دهنده محیط جزایر کمانی برای نهشته شدن آنها می باشد. مطالعات سیالات درگیر بر روی سلستیت نشان می دهد که درجه همگن شدگی و شوری در پهنه استرینگر و در بخش چینه سان غنی از سلستیت، بترتیب برابر c ?290 و9/5 %معادل nacl و برابرc ?350 و 5/6 % معادل naclمی باشد. کانسار منگنز- سلستیت بندقیچی از جهت محیط تکتونیکی تشکیل، سنگهای میزبان و همراه، شکل هندسی پیکره های معدنی، بافت، ساخت، کانی شناسی، ژئوشیمی و پهنه بندی دگرسانی شباهت زیادی به کانسارهای آتشفشانی- رسوبی یا بروندمی تیپ کوبا دارد، هرچند که در کانسار کوبا استرانسیم کانسار سلستیت ایجاد نکرده است . قابل ذکر است که از جهت برخی ویژگیها و اقتصادی بودن هر دو قسمت غنی از منگنز و غنی از سلستیت، تاکنون مورد مشابهی از این کانه زایی در ایران و جهان شناسایی نشده است.